Η πανδημία που σήμερα μαστίζει ολόκληρο τον κόσμο, κτύπησε και το ελληνικό πανεπιστήμιο αιφνιδιαστικά.
Αν και τα πανεπιστήμιά μας χρησιμοποιούσαν επικουρικά μεθόδους – κυρίως ασύγχρονης – εκπαίδευσης από απόσταση στην παραδοσιακή διαδικασία, η αποκλειστικά εξ αποστάσεως εκπαίδευση δεν ήταν καν θεσμικά κατοχυρωμένη, παρά μόνο για το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο και ως ένα ποσοστό για τη διεξαγωγή των μεταπτυχιακών προγραμμάτων. Όταν εκδόθηκε στις 10 Μαρτίου η κοινή υπουργική απόφαση για απαγόρευση της εκπαιδευτικής λειτουργίας με φυσική παρουσία όλων των σχολικών δομών και των πανεπιστημίων για το διάστημα έως τις 24 Μαρτίου, ο κίνδυνος απώλειας του εξαμήνου για τους φοιτητές ήταν παραπάνω από ορατός.
Στο Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων λάβαμε άμεσα μια σειρά από μέτρα για να αντιμετωπίσουμε πιθανή παράταση αυτής της απαγόρευσης για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Πρώτα απ΄ όλα, θεσμοθετήσαμε στις 11 Μαρτίου τη δυνατότητα διεξαγωγής της εκπαιδευτικής διαδικασίας για όλα τα ΑΕΙ με μεθόδους εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. Προετοιμαστήκαμε για το ενδεχόμενο παράτασης της απαγόρευσης και στείλαμε άμεσα εγκύκλιο στα πανεπιστήμια, ζητώντας να προετοιμαστούν αντίστοιχα, αξιοποιώντας το διάστημα έως τις 24 Μαρτίου, ώστε, αν κρινόταν απαραίτητο, να εφαρμοζόταν η πλήρης μετάβαση στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση. . Παράλληλα, θέσαμε στη διάθεση των πανεπιστημίων επιπλέον τεχνολογικές πλατφόρμες, οι οποίες θα χρησιμοποιούνταν συμπληρωματικά στα ήδη υπάρχοντα συστήματα. Δώσαμε επίσης, τη δυνατότητα στα ΑΕΙ να προμηθευτούν με γρήγορες διαδικασίες πρόσθετο εξοπλισμό σε κεντρικούς εξυπηρετητές (servers), καθώς και το απαιτούμενο λογισμικό .
Τα πανεπιστήμιά μας άρθηκαν στο ύψος των περιστάσεων και επέδειξαν μεγάλη ωριμότητα απέναντι σε αυτή την πρόκληση. Οργάνωσαν δομές υποστήριξης της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης και δράσεις επιμόρφωσης, ενώ αξιοποίησαν με τον καλύτερο τρόπο τόσο τις διαθέσιμες υποδομές, όσο και νέες. Οι διδάσκοντες, ακόμα και κάποιοι που ενδεχομένως ήταν επιφυλακτικοί στην αρχή, κινούμενοι με ευσυνειδησία και αίσθημα ευθύνης απέναντι στους φοιτητές μας, προετοιμάζονται, διερευνούν λύσεις και ανταλλάσσουν μεταξύ τους καλές πρακτικές, ώστε να επιτευχθεί η καλύτερη δυνατή εκπαιδευτική εμπειρία διαδικτυακά. Οι φοιτητές από τη μεριά τους, έχουν αντιληφθεί και εκτιμήσει την ομόθυμη προσπάθεια του υπουργείου και των πανεπιστημίων – των διοικήσεων, των διδασκόντων και του ευρύτερου προσωπικού – προκειμένου να συνεχιστεί απρόσκοπτα η εκπαιδευτική διαδικασία και συμμετέχουν ενεργά με κατανόηση για τις αστοχίες που είναι φυσικό να παρουσιάζονται σε μια προσπάθεια να καλυφθεί μεγάλη απόσταση σε μικρό χρόνο.
Με εγκύκλιο στις 16 Μαρτίου, τα πανεπιστήμια κλήθηκαν να καταγράψουν στο τέλος του Μαρτίου τον αριθμό των μαθημάτων του εαρινού εξαμήνου ανά Τμήμα και ανά ΑΕΙ τα οποία θα προσφέρονται με εξ αποστάσεως εκπαίδευση και να ενημερώσουν το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων. Το αποτέλεσμα είναι πραγματικά εντυπωσιακό: Με τα μέχρι σήμερα στοιχεία που μας έχουν αποσταλεί από τα ΑΕΙ, πάνω από το 93% των μαθημάτων έχουν αρχίσει ήδη να προσφέρονται σε όλα τα ΑΕΙ με τη χρήση εργαλείων σύγχρονης εξ αποστάσεως εκπαίδευσης, με το ποσοστό αυτό να φτάνει για ορισμένα ΑΕΙ το 99,7%. Κατά μέσο όρο, σε όλη την επικράτεια, διδάσκεται το 97,7% των μαθημάτων. Το 2,3% των μαθημάτων που δεν διδάσκονται αφορούν κυρίως μαθήματα αμιγώς εργαστηριακού ή κλινικού χαρακτήρα. Το ελληνικό πανεπιστήμιο υιοθέτησε σε χρόνο ρεκόρ τη σύγχρονη εξ αποστάσεως λειτουργία και αυτή τη στιγμή οι διαλέξεις και τα μαθήματα γίνονται διαδικτυακά, όπως στις ΗΠΑ και στις άλλες χώρες που έχουν πληγεί από την πανδημία και πριν την κρίση βρίσκονταν πολύ πιο μπροστά από εμάς.
Πλέον, μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα ότι το εξάμηνο δεν θα χαθεί για τους φοιτητές μας. Όμως, τα οφέλη για το ελληνικό πανεπιστήμιο είναι πολλά περισσότερα. Όταν αυτή η κρίση θα είναι πίσω μας, το ελληνικό πανεπιστήμιο θα έχει εφαρμόσει νέες, σύγχρονες ηλεκτρονικές μεθόδους στην εκπαιδευτική διαδικασία, με βελτιωμένες υποδομές. Το μεγαλύτερο, όμως, κέρδος για το πανεπιστήμιό μας προέρχεται από το γεγονός ότι η ακαδημαϊκή κοινότητα θα έχει αντιμετωπίσει την κρίση ενωμένη. Η κουλτούρα της συνεργασίας και της κοινής προσπάθειας μπορεί και πρέπει να κεφαλαιοποιηθεί, ώστε αύριο τα φαινόμενα εσωστρέφειας και οι αδυναμίες του χθες να αποτελέσουν οριστικά ένα μακρινό παρελθόν.
Ο ταχύς αυτός μετασχηματισμός των ελληνικών πανεπιστημίων αποδεικνύει, για άλλη μια φορά, ότι οι Έλληνες υπό συνθήκες πίεσης, εμφανιζόμαστε ευέλικτοι, ευρηματικοί, πειθαρχημένοι και κυρίως αποτελεσματικοί. Αυτά τα χαρακτηριστικά μας θα αποδειχθούν πολύτιμα σε όλους τους τομείς της κοινωνικής και οικονομικής ζωής στις δύσκολες μέρες που περνάμε. Και με κάνουν αισιόδοξο ότι πολύ γρήγορα η Ελλάδα, όχι μόνο θα βγει δυνατότερη από αυτή τη δοκιμασία, αλλά θα αποτελέσει θετικό παράδειγμα για τον υπόλοιπο κόσμο.
