Ημέρα Μνήμης των Εθνικών μας Ευεργετών η 30ή Σεπτεμβρίου. Στις φετινές εκδηλώσεις που πραγματοποιήθηκαν στην Αθήνα, με την τήρηση όλων των υγειονομικών μέτρων, την κυβέρνηση εκπροσώπησε ο υφυπουργός Παιδείας και Θρησκευμάτων Βασίλης Διγαλάκης, ο οποίος πραγματοποίησε την κεντρική ομιλία, επισημαίνοντας, μεταξύ άλλων, ότι οι εθνικοί μας ευεργέτες «είναι σύμβολα αλτρουισμού, υψηλών ιδεών και χρέους προς την κοινότητα και το έθνος».
Ακολουθεί η ομιλία του κ. Διγαλάκη:
«Βρισκόμαστε σήμερα εδώ για να μνημονεύσουμε τους εθνικούς μας ευεργέτες και να τους αποδώσουμε φόρο τιμής. Είναι οι άνθρωποι που κινούμενοι από γενναιοδωρία και φιλοπατρία οραματίστηκαν μια Ελλάδα ισχυρή και λαμπρή στα πρότυπα άλλων ευρωπαϊκών κρατών και διέθεσαν μεγάλο τμήμα ή και ολόκληρες τις περιουσίες τους για να το πετύχουν. Είναι σύμβολα αλτρουισμού, υψηλών ιδεών και χρέους προς την κοινότητα και το έθνος.
Το πνεύμα της ευεργεσίας και της προσφοράς είναι μέρος της ελληνικής ιδιοσυστασίας και οι καταβολές του μας οδηγούν στο αρχαίο ελληνικό πνεύμα του θεσμού των Λειτουργιών. Ήταν τιμή και υποχρέωση στην αρχαία Αθήνα η συνδρομή των οικονομικά ισχυροτέρων στο κοινό καλό. Η “πόλις” ήταν εκείνη που εξασφάλιζε τις προϋποθέσεις της ευημερίας σου και σε εκείνη επέστρεφες ένα μέρος της ευημερίας που της όφειλες.
Οι απόγονοί τους, Έλληνες κυρίως της διασποράς, που είχαν προκόψει μακριά από τη χώρα τους, αισθάνθηκαν την ίδια υποχρέωση, χωρίς ωστόσο να δεσμεύονται από το στοιχείο της ανταπόδοσης, όσο της ανιδιοτελούς φιλοπατρίας. Ακόμη περισσότερο, ξεκίνησαν να προσφέρουν από τότε που δεν υπήρχε καν Ελλάδα ως κρατική οντότητα, πάρα μόνο έθνος, που διεκδικούσε την ελευθερία και τον αυτοπροσδιορισμό του.
Και πράγματι, το φαινόμενο του ευεργετισμού είχε πολύ σημαντικό ρόλο, τόσο στην προπαρασκευή, όσο και στη διεξαγωγή του αγώνα της Επανάστασης. Και στη συνέχεια όμως, εύποροι Ελληνες, κυρίως εκπρόσωποι της αστικής τάξης των παροικιών αλλά και αυτόχθονες, συνέβαλαν καθοριστικά στην οικοδόμηση και συγκρότηση του νεοελληνικού κράτους και δημιούργησαν τις προϋποθέσεις για να δημιουργηθεί εθνική αστική τάξη στην Ελλάδα.
Δύσκολα μπορούμε να φανταστούμε τη χώρα χωρίς τις δωρεές και τις κληροδοσίες αυτών των Ελλήνων. Πολλοί από αυτούς χρηματοδότησαν φιλανθρωπικά ιδρύματα, νοσοκομεία και ιατρικές έρευνες, πνευματικούς και καλλιτεχνικούς οργανισμούς ή συνέβαλαν στην πολεμική προπαρασκευή και ετοιμότητα της χώρας.
Ενδεικτικά και μόνο θα αναφέρω τα ονόματα του εμπόρου Ζώρζη Δρομοκαΐτη, του επιχειρηματία από την Κωνσταντινούπολη Ιωάννη Σισμανόγλου, του Γεωργίου Αβέρωφ, του Ανδρέα Συγγρού, του Εμμανουήλ Μπενάκη, των αδερφών Ζάππα και τόσοι άλλοι.
Στις ευεργεσίες αυτές αποτυπώνεται η περηφάνια πολλών ευεργετών για την ελληνική καταγωγή τους και η έμπρακτη έγνοια για την πρόοδο της πατρίδας μας. Ταυτόχρονα, αντανακλάται μια εσωτερική ανάγκη, που παίρνει τη μορφή υπαρξιακής δικαίωσης, και η οποία τους υπαγορεύει να στοιχηθούν στη μακρά πορεία εκείνων που στήριξαν την ελληνική ιδέα με όποιο μέσο διέθετε ο καθένας. Μια ιδέα με βαθιές ρίζες, αν αναλογιστεί κανείς πως συχνά πρόκειται για μετά θάνατον κληροδοτήματα, με τα οποία οι άνθρωποι έκλειναν τον κύκλο της ζωής τους.
Θα ήθελα να σταθώ ιδιαίτερα στους πολλούς, είναι η αλήθεια, εθνικούς ευεργέτες που μερίμνησαν για την Παιδεία του έθνους. Οι ονοματοθεσίες στα ιδρύματα που συνέστησαν τους έχουν εντάξει στο καθημερινό μας λεξιλόγιο.
Ενδεικτικά και πάλι κάποια ονόματα, γνωστά σε όλους: Πρόδρομος Μποδοσάκης Αθανασιάδης, Ιωάννης Λεοντής (Βαρβάκης), Αποστόλης Αρσάκης, Γρηγόριος Μαρασλής, Βασίλειος Σιβιτανίδης, Ζωσιμάδες, Παναγής Χαροκόπος, Ευγένιος Ευγενίδης, Μιχαήλ Τοσίτσας, Ιωάννης Γεννάδιος και τόσοι άλλοι.
Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι η κύρια κατεύθυνση του ελληνικού φαινομένου του ευεργετισμού, με στήριξη κάθε μορφής, υπήρξε η Παιδεία. Ίδρυση σχολείων, πανεπιστημιακών ιδρυμάτων και βιβλιοθηκών, σχολικές υποδομές, έκδοση βιβλίων, ενίσχυση διδακτικού προσωπικού, υποτροφίες και βραβεία προς τον μαθητικό πληθυσμό.
Πρόκειται για ένα μοναδικό πραγματικά φαινόμενο, η σπουδαιότητα του οποίου δεν έγκειται μόνο στην οικονομική του σημασία, αλλά και στη νοοτροπία που εκφράζει. Η παιδεία είναι αξία και τα εκπαιδευτικά ιδρύματα μεταβάλλονται σε ενοποιητική δύναμη του ελληνισμού, σε κιβωτό, όχι μόνο γνώσης και προόδου, αλλά και ενσάρκωσης των εθνικών οραμάτων.
Οι έλληνες εθνικοί ευεργέτες ήταν φορείς κοσμοπολίτικης αντίληψης και νέων ιδεών και αντιλαμβάνονταν την απελευθερωτική δύναμη της Παιδείας. Τη θεωρούσαν όχι μόνο προϋπόθεση για να αναπτυχθεί και να εξελιχθεί το Έθνος αλλά και εθνικό κεφάλαιο, έναν τομέα που μπορεί να προσφέρει μακροπρόθεσμη, διαρκή απόδοση στην ανάπτυξη και την ευημερία της χώρας. Γι’ αυτό και προικοδότησαν τον εκπαιδευτικό χώρο, με συνέπεια και επιμονή.
Στο σήμερα, η υλική και ιδεολογική σημασία του ευεργετισμού, δεν έχει μειωθεί. Σύγχρονες αξιέπαινες πράξεις ευεργεσίας συνεχίζουν να στηρίζουν τη χώρα μας, είτε με οραματικές πολιτιστικές δωρεές, είτε με ανταπόκριση σε κοινωφελείς σκοπούς ή και σε επείγουσες ανάγκες, όπως η υγειονομική κρίση που βιώνουμε».
Οι εθνικοί μας ευεργέτες εξακολουθούν να αποτελούν πηγή έμπνευσης και παράδειγμα προς μίμηση, γιατί αντί της ιδιώτευσης επέλεξαν να συνδράμουν με ευσυνειδησία και όραμα στην εθνική προκοπή. Γνωρίζοντας το έργο τους και αποτίοντας σε αυτούς φόρο τιμής και ευγνωμοσύνης, θέτουμε τις βάσεις για να διαμορφώσουμε όλοι μαζί την Ελλάδα του αύριο.»